مسجد فسحمسجد فسْح از مساجد دامنه کوه احد می‌باشد. ۱ - موقعیت جغرافیایی مسجد فسحزمانی که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به شِعبِ درون کوه احد رفتند، در فاصله تقریبی پانصد تا هفتصد متر، در سمت راست شعب، در پایین کوه، در شِعبی که نامش شعب جِرار بوده، در محلی نماز ظهر و عصر را خواندند. این محل بعدها مسجد شد و به نام مسجد فُسح یا فسیح شهرت یافت که البته تطبیق این نام ـ به معنای مسجد گشاد و فراخ ـ بر مسجدی به این کوچکی دشوار می نماید. ۲ - چند احتمال در مورد مسجد فسحدر برخی از منابع آمده است که آیه " یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَح اللهُ لَکُمْ... " در این باره نازل شده است. [۱]
وفاء الوفا، ج۳، ص۳۴۸.
همان طور که سمهودی گفته، نقل قابلِ اعتمادی در این باره وجود ندارد. احتمال ضعیف دیگر آن است که نام اصلی آن، مسجد سَفْح ـ به معنای مسجد پایین کوه ـ بوده که به خطا فَسْحخوانده شده است. این نیز گرچه از لحاظ واقعی قابل قبول است، اما احتمالی بیش نیست. در نقلی دیگر آمده است: أَنَّ النَّبیّ(صلی الله علیه وآله) صَلّی فی الْمَسْجِدِ الصَّغِیر الَّذی بِأُحُد فی شِعْب الجَرار عَلی یَمِینِک، لازِقاً بِالْجَبَل. [۲]
تاریخ المدینة المنوره، ج۱، ص۵۷.
۳ - کهن ترین مسجد منطقه احدمسجد فسح از کهن ترین مساجد منطقه احد بوده است. ۴ - استحباب نماز در مسجد فسحدر روایات ائمه(علیهم السلام) توصیه اکید به خواندن نماز در مسجد فسح شده است. ۵ - بنای فعلی مسجدبنای فعلی این مسجد، یک چهار دیواری مخروبه است که دیوار دو طرف آن ویران شده و اطراف آن را نرده آهنی کشیده اند. این نرده هم زمانی که در سال ۱۳۷۵ رؤیت شد، رو به ویرانی بود. در میان مسجد که مساحت تقریبی آن بین پانزده تا بیست متر مربع است، مصالح ناشی از ویرانی مسجد، در داخل و بیرون آن ریخته شده است. بدیهی است که در تخریب آن، عمد در کار بوده تا مورد تبرک مسلمانان قرار نگیرد؛ در عین حال، کسانی بوده اند که به رغم این تعمد، با کشیدن این نرده قصد حفاظت از این اثر دینی ـ تاریخی را داشته اند. امید می رود که در فضای جدید سعودی، این مسجد به زودی بازسازی شود. پنجاه متر بالاتر از مسجد، در ارتفاع بیست متری، غاری کوچک وجود دارد که گفته اند آن حضرت ابتدا در آن غار مخفی شدند. این مطلب گرچه مشهور است، اما مستند تاریخی ندارد. ابن شبه روایتی نقل کرده که ضمن آن تصریح شده که حضرت داخل این غار در کوه احد نشدند. [۳]
تاریخ المدینة المنوره، ج۱، ص۷۶.
۶ - پانویس
۷ - منبعآثار اسلامی مکه و مدینه، ص۳۷۱-۳۷۳، رسول جعفریان. |